БИД ДАРХАНААС ЭРДЭНЭТЭД ИРЖ АЖИЛЛАДАГ БАЙЛАА

“Эрдэнэт үйлдвэр” ТӨҮГ-ын анхдагч, илгээлтийн эзэн Сүрэнгийн Лхаажав 1936 онд төрсөн. Говь-Алтай аймгийн Бугат сумын уугуул. 1947-1954 онд бага, дунд сургууль, 1954-1957 онд Улаанбаатар хотод Санхүү, эдийн засгийн техникум, 1963-1968 онд ЗХУ-ын Украйнд Хөнгөн үйлдвэрийн технологийн дээд сургуульд суралцаж төгссөн, Санхүү-эдийн засагч, үйлдвэрийн инженер-эдийн засагч мэргэжилтэй. 
1973 онд ЗХУ-ын Сангийн яаманд, 1977 онд ЗХУ-ын Гайгийн уулын баяжуулах үйлдвэрт, 1994 онд Улаанбаатар хотод Удирдлагын хөгжлийн институт, 2000 онд Финлянд улсад тус тус мэргэжил дээшлүүлж, туршлага судалсан.
1957-1960 онд Говь-Алтай аймгийн АДХГЗ-ны санхүүгийн хэлтэст ерөнхий ня-бо, хэлтсийн даргын үүрэг гүйцэтгэгч, 1960-1963 онд Монгол Улсын Сангийн яаманд төсвийн газрын ерөнхий нягтлан бодогчийн орлогч, 1968-1974 онд Сангийн яаманд ахлах мэргэжилтэн, хэлтсийн дарга, 1975-2003 онд Уул уурхайн баяжуулах “Эрдэнэт” үйлдвэрт хэлтсийн дарга, орлогч дарга, Сургалтын төвийн захирал, тэргүүлэгч, эдийн засагчаар тус тус ажилласан.
“Эрдэнэт үйлдвэр” ТӨҮГ-ын анхдагч, илгээлтийн эзэн, Монгол Улсын Гавьяат эдийн засагч Сүрэнгийн Лхаажав тус үйлдвэрт ажилласан он жилүүдийнхээ дурсамжийг ийнхүү өгүүлж байна. 

Би 1974 онд Монгол Улсын Сангийн яаманд аж үйлдвэрийн салбар хариуцсан хэлтсийн даргаар ажиллаж байлаа. Тэр үед намын төв хорооны нарийн бичгийн дарга нарын зөвлөгөөний шийдвэрээр Сангийн яамнаас намайг, Барилга, барилгын үйлдвэрийн яамнаас барилгын инженер О.Данзандоржийг уул уурхайн баяжуулах “Эрдэнэт” үйлдвэрийн ашиглалтын өмнөх захиргаанд очиж ажиллах боломж олгож, бид Эрдэнэтийн зүг хүлгийн жолоо залж байлаа. 
Би 1975 оны 1-р сарын 1-нээс “Эрдэнэт” үйлдвэрийн ашиглалтын өмнөх захиргаанд ирэхэд уг захиргаа Дархан хотод байсан бөгөөд ажиллагсад нь зочид буудалд байрладаг, бид Дарханаас Эрдэнэтэд ирж ажилладаг байв. 
“Эрдэнэт” үйлдвэрийн Ашиглалтын өмнөх захиргааны Ерөнхий захирал В.А.Шлыков, 1-р орлогч дарга Д.Лхагвасүрэн нар намайг анх хүлээж аваад Ашиглалтын өмнөх захиргааны үүрэг, зорилтыг танилцуулж, ялангуяа Монголын талын үүрэг бол үйлдвэрийн ашиглалтын үеийн үндэсний мэргэжилтэй боловсон хүчин бэлтгэх, шинээр ирж байгаа илгээлтийн эзэд, чөлөөт элсэлтээр ирсэн хүмүүсийн ажил эрхлэлт, ахуй хангамж, нийгмийн асуудлыг хариуцан ажиллана гэж хэлж байсан. Мөн одоогоор үйлдвэр ашиглалтад ороогүй тул таны мэргэжлийн ажил гараагүй байна. Таныг захиргаа, аж ахуйн хэлтсийн даргаар ажиллуулах саналтай байна гэснээр би тус үйлдвэрт анх ажилд томилогдсон түүхтэй. Манай хэлтэс ахуй хангамж, үйлчилгээ, авто граж, сахиул, харуул, хамгаалалт, бичиг хэрэг, архив зэрэг ажил хариуцдаг байлаа. Тэр үед үйлдвэрийн ашиглалтын өмнөх захиргааны Боловсон хүчний хэлтэс, Захиргаа аж ахуйн хэлтэс монгол даргатай, орос орлогчтой, харин баяжуулах, механик, зам барилга, ус хангамж, цахилгаан, барилгын техник хяналт, маркшейдер зэрэг хэлтэс орос даргатай, орлогч нь монгол хүмүүс байв. 
Тэр үед боловсон хүчний хэлтсийн дарга Л.Лхагважав, барилга техник хяналтын хэлтсийн орлогч О.Данзандорж, инженер З.Жаргал, баяжуулахын инженер Б.Өлзийбат, цахилгааны инженер Б.Лхагвасүрэн, төмөр замын инженер Г.Батбаяр, маркшейдер техникч П.Маам, мужаан Ө.Ёндон, Д.Жаргалсайхан, нярав М.Очир, нягтлан бодогч Л.Даваажав, автын механик Л.Жадамбаа, жолоочоор Д.Төмөр-Очир, М.Даржаа, М.Махбал, Н.Бадарч, Н.Өлзий-Очир нар, бичиг хэрэг, үйлчлэгчээр О.Дариймаа, Н.Цэрэнлхам, Ц.Сувдаа нар үйлдвэрийн гарааны эхний хүнд үед хамт ажиллаж байсан нь бахархалтай санагддаг юм. Тухайн үед хамт ажиллаж байсан Зөвлөлтийн мэргэжилтнүүд мэргэжлийн өндөр ур чадвартай, сайхан сэтгэлтэй, монголчуудад зааж сургах, халамжлан хүмүүжүүлэх талаар үлгэр жишээч сайхан хүмүүс байсныг дурсахад таатай байна. 
1975 оны 3-р сард “Эрдэнэт” үйлдвэрийн ашиглалтын өмнөх захиргаа Дархан хотоос Эрдэнэтийн Говил, Тосгонд ОША, брак нэртэй түр ашиглах зориулалт бүхий байранд нүүж ирж байлаа. Дархан-Эрдэнэт хооронд засмал зам тавигдаагүй байсан учир өдөр бүр Дарханаас Эрдэнэтэд очиж ажиллахад бүтээл муу, ядаргаа, чирэгдэл ихтэй байсан тул ийнхүү нүүх шаардлага тулгарсан юм. Дарханы зочид буудалд байсан монголчууд Говилд анхны таван гэр барьсныг “ГОК-ын таван цагаан” гэдэг байв. Уул уурхайн баяжуулах “Эрдэнэт” үйлдвэр, Эрдэнэт хотыг хугацаанд нь барьж ашиглалтад оруулах өндөр зорилттой Зөвлөлтийн үйлдвэрийн барилгын яамны “Медьмолибденстрой” барилгын удирдах газрын мэргэжилтэй хамт олны түрүүч, монголын зохион байгуулалттай элсэлт, илгээлтийн эзэд, анхдагчдын эхний ээлж ирсэн байлаа. Монголын цэргийн анги Говилд, Оросын цэргийн анги Согоотод байрлаж Эрдэнэтийн их бүтээн байгуулалтад туслан гүйцэтгэгчээр оролцоход бэлэн болсон байв. 1975-1978 он бол их бүтээн байгуулалтын оргил үе байлаа. 
Монголын тал үйлдвэр ашиглалтад орох үеийн үндэсний боловсон хүчнийг бэлтгэхэд Улаанбаатар хот, аймгуудаас зохион байгуулалттай элсэлт авч тэднийг түр ажлаар хангах, гадаад дотоодод курс, сургалтаар мэргэжил эзэмшүүлэх, дотоодын их, дээд сургууль, тусгай мэргэжлийн сургуулиудад захиалга өгч бэлтгүүлэх, тэдний орон байр, ахуй үйлчилгээний хангамжийн асуудлыг шийдвэрлэхэд хөрөнгө хүч, цаг хугацаа шаардсан, өдөр шөнийг үл харгалзсан их ажлын үе байсан юм. 
Төмөр замын Бэлэн далай өртөөнөөс үйлдвэрийн нэрээр ирсэн гэр ахуйн тоног төхөөрөмж, эд хогшил, бараа материалыг авто машинаар татаж байлаа. Тэр үед бидэнд нэг ачааны машин, нэг ПАЗ автобус байсан нь хүрэлцэхгүй, төмөр замын торгуульд орох эрсдэл их байсан тул конторын монгол инженер техникийн ажилтнууд ээлжлэн ачигч хийдэг байв. Манайд орчуулагчаар ажиллаж байгаад гадаадад сургуульд явсан нэг залуу бидэнд захиа бичихдээ “Инженер ачигчдын амрыг эрье” гэж ирээд л хошигнодог байж билээ. 
Монгол Улсын БААТАР үйлдвэрийнхээ үе, үеийн анхдагч, илгээлтийн эзэд, ахмадууд, одоо ажиллаж байгаа бүх хүмүүстээ үйлдвэрийнхээ 45 жилийн ойн баярын халуун мэндийг дэвшүүлж, эрүүл энх байж, аз жаргалаар бялхаж, ажил хөдөлмөртөө өндөр амжилт гаргахыг хүсэн ерөөе. 

С.Лхаажав 1960 онд Ш.Алтанхүүтэй гэр бүл болжээ. Тэднийх 2 охин, 1 хүүтэй. Эхнэр Ш.Алтанхүү дотрын болон уламжлалт анагаах ухааны хүний их эмч. Магистр, клиникийн профессор цолтой. Тэр мэргэжлээрээ улсад 46 жил ажилласан. Одоо хувиараа уламжлалт эмнэлэг ажиллуулж байна. Тэд гэр бүл болоод 63 дахь жилдээ аз жаргалтай сайхан амьдарч байна. Орхон аймгийн захиргаа тэднийхийг “Тэнгэрлэг гэр бүл”-ээр өргөмжилжээ. Охин Л.Мөнхтуяа, Л.Мөнхтунгалаг нар нь эдийн засагч, хүү Л.Мөнхбаяр хүнсний үйлдвэрийн технологич мэргэжилтэй. 
С.Лхаажав 18 наснаасаа эдийн засгийн ухаанд суралцаж, Сангийн яам, “Эрдэнэт” үйлдвэрт нийт 41 жил хөдөлмөрлөжээ. Түүний олон жилийн хөдөлмөр зүтгэлийг төр, засаг өндөр үнэлж, Монгол Улсын гавьяат эдийн засагч цол, тэмдэг, Хөдөлмөрийн гавьяаны улаан тугийн одон, Хөдөлмөрийн хүндэт медаль, Засгийн газрын хүндэт жуух бичиг, Ардын хувьсгалын ойн медалиуд, Санхүү банкны тэргүүний ажилтан, Эрдэнэт хотын хүндэт иргэн, “Эрдэнэт” үйлдвэрийн “Хүндэт ажилтан” цол өргөмжлөлөөр тус тус шагнасан байна. 

Ж.ОЮУН