Өвчнийг эрт илрүүлж эрүүлжих нь хүнд дахин амьдрал бэлэглэх мэт үнэтэй

Хүний эрүүл байх үндэс нь амьдралын зөв дадал хэвшил, байнгын идэвхтэй хөдөлгөөн, зөв хооллолт гэж анагаах ухааны салбарын эмч, мэргэжилтнүүд нэгэн дуугаар хэлдэг. Өөрөөр хэлбэл, амьдралын буруу дадал зуршил, хөдөлгөөний дутагдал нь аливаа хүнийг  өвчлөх эрсдэлд оруулж буй. Дэлхийн хэмжээнд хүн амын өвчлөл, нас баралтад нөлөөлж байгаа зонхилох 10 эрсдэлт хүчин зүйлээс хамгийн түгээмэл, анхдагч эрсдэлт хүчин зүйлс нь зохисгүй хооллолт, хөдөлгөөний хомсдол, архи, тамхины хэрэглээ гэж үзэж байна. Эдгээр нь илүүдэл жин, цусны даралт ихсэх,цусан дахь өөх тос, сахарын хэмжээ нэмэгдэх зэрэг завсрын хүчин зүйлээр илэрч улмаар өвчлөл, нас баралтад хүргэдгийг ДЭМБ тогтоожээ. Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн санаачилсан 2023-2030 он хүртэл хэрэгжүүлэх “Эрүүл монгол хүн” хөтөлбөрийн хүрээнд аймаг орон нутагт эрүүл мэндийн чиглэлээр олон талт үйл ажиллагаа явуулж буй. Орхон аймгийн Эрдэнэт медикал эмнэлэгт жил бүр уурхайчид урьдчилан сэргийлэх үзлэгт хамрагддаг. Эрдэнэт үйлдвэрийн үзлэгт хамрагдсан уурхайчдын оношилгооноос үүдэлтэй тэдэнд амьдралын зөв дадал хэвшил олгох, өвчнөөс урьдчилан сэргийлэх олон төрлийн үйл ажиллагааг зохион байгуулж байна. Ойрын жишээ татахад  2023 оны “Эрдэнэт үйлдвэр” ТӨҮГ-ийн урьдчилан сэргийлэх үзлэгт хамрагдсан 487 шинжлүүлэгчдийн 25.5 хувиас Бодисын солилцооны хам шинж илэрсэн, 74.7 хувь нь  илүүдэл жин, таргалалттай гэсэн статистик гарчээ. Тус үйлдвэрийн газрын Тээвэр ложистикийн төвийн хөдөлмөрийн насны 195 үйлчлүүлэгчдийн амьдралын хэв маягийг өөрчилж, зөв дадал зуршлыг хэвшүүлэх, халдварт бус өвчнөөс урьдчилан сэргийлэх зорилгоор Эрдэнэт медикал эмнэлгийн эмч ажилчид ажилласан. Дасгал хөдөлгөөнийг тогтмолжуулах, бодисын солилцооны хам шинж илэрсэн үйлчлүүлэгчдийг хоол эмчилгээгээр эрүүлжүүлэх, эрүүл мэндийн боловсрол олгож, зөв амьдралын дадал зуршлыг хэвшүүлэх нь тэдний эрхэм зорилго. Тус цехэд хийсэн хоёр удаагийн давтан хэмжилтэд бүрэн хамрагдсан ажилчдын эхний хэмжилтийн нийлбэр жин-8208.6 кг байв. Сүүлийн хэмжилтийн нийлбэр жин-7947кг болж буурчээ.  Харин нийт хассан жин-261.6 кг гэсэн үзүүлэлт гарсан байна. Эндээс зохих үр дүн гарсныг харж болно. Монголчуудын дунд зүрх судасны өвчлөл сүүлийн 20 жилийн хугацаанд 5 дахин нэмэгдэж нийт нас баралтынхаа үзүүлэлтээр тэргүүн байр эзлэх болж. Энэ нь гамшгийн хэмжээнд хүрсний дохио. Олон улсын чихрийн шижингийн холбоо Монгол Улсад 2019 оны байдлаар 20-79 насны 1000 хүн тутмын 5 хувь нь чихрийн шижингийн өвчтэй. Чихрийн шижинтэй хүмүүсээс жилд 1330 хүн нас барах магадлалтайг тогтоосон байна. Мөн чихрийн шижинтэй 20-79 насны 1000 хүн амын 71.3 хувьд чихрийн шижингийн оношлогдоогүй тохиолдол гарсан байх жишээтэй. Энэ нь өвчнөөс урьдчилан сэргийлэх зорилготой эрт илрүүлэгт хүн бүр өргөн хамрагдахыг хэлээд байгаа бус уу. Дээр дурдсан Эрдэнэт медикал эмнэлгийн  Урьдчилан сэргийлэх төвд “Эрдэнэт үйлдвэр”ТӨҮГ-ын хөдөлмөрийн  насны 1006 үйлчлүүлэгч урьдчилан сэргийлэх үзлэгт хамрагдсанаас  64.2 хувь нь илүүдэл жинтэй, 18.3 хувь нь даралт ихсэлттэй гарчээ. Мөн архины хэрэглээ бүх насанд 70 дээш хувьтай, судалгаанд хамрагдсан хүмүүсийн 46.4 хувь нь тамхи татдаг гэсэн статистик мэдээ байх юм. “Эд хөрөнгөө алдвал багыг, эрүүл мэндээ алдвал бүхнийг  алдана” хэмээн нэгэн ухаантны хэлсэн юутай үнэн бэ.  Иймээс агуу их бичгийн хүмүүн Дашдоржийн Нацагдорж “Жаргалан жаргалан энэ ертөнцийн түмэн жаргалан. Эрүүл энхийн нэгэн жаргалан” хэмээн онцлон бинтэлсэн биз ээ. Эрүүл мэнддээ анхаарал тавих асуудал нь тухайн хүний боловсрол, мэдлэг, амьдралын дадал хэвшил,төлөвшил, хандлагатай салшгүй холбоотой ч хүмүүс эрүүл мэндийнхээ төлөө ямагт санаа тавьж явах нь өөрийнхөө болоод нийгмийн өмнө хүлээсэн үүрэг хариуцлага байх учиртай. Их үйл хэргийг өчүүхэн байхад нь эхлүүл гэдэг. Эрдэнэт үйлдвэр” ТӨҮГ-т ажиллаж буй хөдөлмөрийн насны илүүдэл жинтэй 20 үйлчлүүлэгчдийн амьдралын хэв маягийг өөрчилж, зөв дадал зуршлыг хэвшүүлж, халдварт бус өвчнөөс урьдчилан сэргийлэхийг зорьжээ. Энэ зорилгын хүрээнд нэгэн төсөл хэрэгжиж нийт 19 үйлчлүүлэгч оролцсоноос  дээд тал нь 10,9 кг жин хаясан аж. Бодисын солилцооны хам шинж нь зүрх судасны өвчин, чихрийн шижин болон бусад халдварт бус өвчнүүдийн урьтал нөхцөл болдог байна. Сүүлийн 20 жилд таргалалт эрчимтэйгээр нэмэгдэж хүн амын 20-25 хувь нь Бодисын солилцооны хам шинжтэй байна хэмээн чихрийн шижингийн олон улсын холбооноос мэдээлсэн байдаг. Өвчний эрсдэлээс хүмүүсийг  урьдчилан сэргийлж буй буянт үйлсийг цагаан нөмрөгт баатрууд гүйцэтгэсээр явна. Монголчуудын хэнэггүй зан, өвчин дөнгөж тусаж өвдөлт өгөх үед нь таамгаар эмчилдэг.Эсэн бусын эм тариа хэрэглэдэг. Энэ нь эмийн зохисгүй хэрэглээ болж, бурууддаг. Өөрөөр хэлбэл өвчнөө хүндрүүлж,эмчилгээ хожимдсоноос амьдрах хугацаагаа өөрөө богиносгон хорлож буй хэрэг. Иймээс өвчнийг эрт оношлуулж, бага дээр нь эмчлүүлэн эрүүлжиж үр дүнд хүрсэн жишээ үй олон. Аминд хүрэх өвчнөөс цаг алдахгүй салж, эрүүлжих нь өөрөө өөртөө дахин амьдрал бэлэглэж буй аз жаргал юм. Амьдралын аз жаргал, үнэ цэнийнхээ төлөө зөв амьдарцгаая.